IPMS Nederland - Douglas C-47 / DC-3

: Laatste update: 12 maart 2018; 694

Fabriek	Douglas
Vliegtuig	Dakota / Skytrain
Type-aanduiding	C-47
Cat 3, 4, 5, 6 -- meer dan 90 stuks	DC-3

Informatie:

Wereldberoemd transportvliegtuig van Douglas USA, vloog in jaren dertig. Het was uniek want geheel van lichtmetaal.
De militaire DC-3 versie werd door de USAAF aangeduid als de C-47; 3 bemanningsleden en meestal cabine voor zo'n 28 passagiers.
Tijdens de oorlog werden er vele gebruikt bij de USAAF met als bijnaam "Skytrain", bij de RAF als "Dakota" en andere luchtmachten. Er zijn meer dan 10.000 toestellen gebouwd en ongeveer 2000 stuks in licentie in Rusland als Lisunov Li-2. De C-53 was speciale versie voor het droppen van parachutisten en zo waren er nog vele versies.

Na de tweede wereldoorlog werden vele C-47 verspreid over de wereld voor allerlei mogelijke transporttaken. Tot op hedentendage vliegen er nog toestellen rond, o.a in Zuid Amerika en Afrika.

Gegevens C-47A:
Lengte: 19,63 m
Spanwijdte: 28,90 m
Hoogte: 5,20 m
2 x Pratt and Whitney R-1830-92, 1065 pk ieder
Snelheid: 368 km/u (max.), 296 km/u (kruissnelheid)
Vliegbereik: 2400 km
Leeggewicht: 8250 kg
Max startgewicht: circa 13290 kg

Literatuur:
Modelbouw in Plastic, MIP (ML-KNIL schema's )	Max Schep	1985-2	IPMS Nederland
Modelbouw in Plastic, MIP (Nieuw Guinea)		1984-3	IPMS Nederland
Modelbouw in Plastic, MIP (KLu special)	IPMS werkgroep/ L. van 't Hof / H.G. Berfelo / M. Schep	1982-3	IPMS Nederland
Modelbouw in Plastic, MIP	IPMS werkgroep/ L. van 't Hof / H.G. Berfelo / M. Schep	1982-2	IPMS Nederland
Dutch military aviation 1945-1978	Paul Jackson	1978	Midland Counties Publications (Aerophile)
Nederlandse marine vliegtuigen	Nico Geldhof en Thijs Postma	1978	Omniboek

...

Websites:

IPMS NL Walkaround C-47

- https://en.wikipedia.org/wiki/Douglas_C-47_Skytrain

FOTO GALERIJ:

Deze inhoud op deze pagina werd voor het eerst opgesteld zomer 2004 door M.de Vreeze

: Laatste update: 10 augustus 2019; 1451

Cat 3. LSK/ KLu Koninklijke Luchtmacht (na 1945)

DC-3 bij NGAT : NL-201 , NL-202 ; C-47A bij NGAT: NL-204 , NL-205 , NL-206, NL-207 , NL-208, NL-209, NL-210; (NGAT NL-203 was een DC-2)

C-47: 17 stuks, van 1948-1962 bij KLu ; kenmerken X1-X17 ;
C-47A, 2 stuks, kenmerken X18 en X19 van 1962-1964;

Na de Tweede Wereldoorlog werden een aantal voormalige "No.1314 Dutch communications Flight" toestellen gebruikt door het in oktober 1945 opgerichte Netherlands Government Air Transport (NGAT). De NGAT operatie werd uitgevoerd vanaf december 1945 door de KLM. Veel van deze kisten gingen later naar de civiele KLM.

Voor de LSK (dat werd de latere KLu maart 1953) werden meerdere Dakota's later aangeschaft en gebruikt na de oorlog. (Prins Bernhard gebruikte de PH-PBA als "regerings "Dakota in de jaren vijftig met veelal Sonderman als vlieger).

Een aantal kisten werden ook in 1961 overgebracht naar de Oost (Indonesië was al onafhankelijk geworden) en gestationeerd op het nog Nederlandse Papua Nieuw Guinea. Vanaf de basis Mokmer op eiland Biak vlogen drie C-47B toestellen bij het daar opgezette KLu no.336 squadron. Er werd ook samengewerkt met de MLD. De omstandigheden waren moeilijk met diverse vijandelijkheden. Vele transporttaken werden uitgevoerd, o.a. van krijgsgevangenen. In 1962 werd de oorlogsituatie in Indonesië ernstig en uiteindelijk werd in augustus 1962 "door de VN afgedwongen" akkoord in New York getekend. Overdracht gaat via UNTEA op 1 oktober 1962. De lokale C-47 kisten werden verkocht aan een bedrijf in de Filipijnen.

Omdat er een flink aantal vliegtuigen onder het Amerikaanse MDAP werden geleverd (en dus Amerikaans eigendom waren) gingen er vele toestellen ook weer terug naar Amerika in 1961 en 1962.

de X-8 "VIP" Dakota in aluminium verf met wit dak en rood-oranje vlakken om romp en vleugeltips.
Foto: Defensie voorlichtings-Centrum / Ministerie van Defensie (used with permission)

Weer de VIP kist. Foto uit collectie Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)

Foto: dhr. F.Goth via Afd.Luchtvaartkennis (used with permission)

Foto uit collectie Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)

Foto dhr. Pieters via Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)

Foto uit collectie Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)

Foto dhr. F. Goth via Afd.LuchtvaartKennis (used with permission)

C-47 in KLu schema als ZU-5 bij het oude MLM in Soesterberg. Dit is niet een originele KLu kist, maar ex K-688 /20118. Foto: Collectie M.de Vreeze (used with permission)

Registratiegegevens Netherlands Government Air Transport (NGAT) ;
Registratie	-	-	fisc.yr	Constructienr.	Datum in dienst	Datum uit dienst	Type	Opmerkingen
NL-201				2022			DC-3	later naar KLM als PH-TBE
NL-202				1980			DC-3	later naar KLM als PH-TBD
NL-204				12173			C-47A	later naar KLM als PH-TAZ
NL-205			ex. USAAF 43-16131	20597	16-06-1945	16-01-1946	C-47A	ex USAAF; ongeval Katwijk 16-1-1946
NL-206				12767			C-47A	later naar KLM als PH-TBY
NL-207				19785			C-47A	later naar KLM als PH-TBZ
NL-208				12953			C-47A	later naar KLM als PH-TCA
NL-209				19515			C-47A	later naar KLM als PH-TCB
NL-210				12734			C-47A	later naar KLM als PH-TCC

Registratiegegevens LSK / KLu: (kijk voor schema aanduidingen op de modelbouw pagina)
Registratie	Tweede Registratie	Engelse Registratie	US-Fisc. Year-nr.	Constructienr.	Datum in dienst	Datum uit dienst	Type	Opmerkingen
X-1 (1)			42-100553	20597	16-05-1945	16-01-1946		Er is een hoop mysterie rond de "X-1" , was NL-205 ? Afgeschreven na ongeluk bij Katwijk; Romp naar Schiphol
X-1 (2)			43-15329		29-02-1952	06-02-1953	Douglas C-47A Dakota	schema (8); Afgeschreven na ongeluk. gesloopt 1958? Naar Deelen
X-10	ZU-10	KN233	43-49453	26714/15269	18-09-1953	07-11-1962	Douglas C-47B-15-DK Dakota	als ZU-10 in schema (2) en uniek schema (4); als X-10 in schema (5); korte motor inlaten; Naar Filippijnen
X-11	ZU-11	KN312	44-76281	32613/15865	24-02-1952	juli -1962	Douglas C-47B-25-DK Dakota	Enige tijd gebruikt geweest bij MLD als 078 in schema (2); als ZU-11 in schema (2); lange inlaten en aluminium kleurige spinners; Vermist 28-6-1962. Pas gevonden in 1969 door missionaris in Carstensgebergte (Nieuw Guinea). Restanten van de kist in museum Deelen.
X-12	ZU-12	KN605	44-76916	33248/16500	08-07-1953	09-02-1961	Douglas C-47B-35-DK Dakota	als ZU-12 en X-12 ook schema (2); Retour MDAP naar USA.
X-13	ZU-13	KN629	44-76953	33285/16537	05-06-1953	02-01-1961	Douglas C-47B-35-DK Dakota	als ZU-13 in schema (2); lange motorinlaten; heeft enige tijd bij MLD gevlogen als 079 in schema (2) en is daar afgeschreven op 2/1/1961 ongeval Biak
X-14	ZU-14	KN632	44-76957	23259/16541	07-01-1953	09-02-1961	Douglas C-47B-35-DK Dakota	als ZU-14 in schema (2); Retour MDAP naar USA
X-15	ZU-15	KJ824	43-48347	25608/14163	08-01-1954	09-02-1961	Douglas C-47B-1-DK Dakota	als ZU-15 / 15-ZU in schema (2); lange motorinlaten; Retour MDAP naar USA.
X-16	ZU-16	KJ932	43-48843	26104/16459	11-08-1952	08-03-1961	Douglas C-47B-5-DK Dakota;	als ZU-16 / 16-ZU in schema (2); lange motorinlaten; Retour MDAP naar USA (later Chili)
X-17	ZU-17	KN696	44-77079	33411/16663	04-05-1954	24-01-1961	Douglas C-47B-35-DK Dakota	als ZU-17 / 17-ZU in schema (2); lange motorinlaten; Retour MDAP naar USA
X-18	ZU-18	RAAF A65-22	42-92127 of 92197 / 92106	11971	24-07-1962	07-11-1962	Douglas C-47A-1-DK Dakota	ex RAAF; als X-18 in schema (5); geen linker vrachtdeur maar gewone deur en 7 ramen, verder geen astrodome; Verkocht als XW-PFW van Continental Airlines.
X-19	ZU-19	RAAF A65-57	43-48106	25367/13922	25-09-1962	07-11-1962	Douglas C-47A-30-DK Dakota	geen linker vrachtdeur maar gewone deur en 7 ramen, verder geen astrodome; Was VH-SBH van Trans Australian Airlines. Verkocht als VH-EDD van Qantas.
X-2 (2)	ZU-2		43-16413	20879	29-08-1952	09-11-1962	Douglas C-47B-1-DL Dakota	Was K-5/OT-CWC (Belg. Luchtmacht). ZU-2 schema (2); X-2 in schema (7); buiten dienst gesteld en verkocht naar Filippijnen.
X-2 (1)			43-15329	19795	sept 1948	14-11-1946	Douglas C-47A-80-DL Dakota	Was PH-TBV. Dit toestel is gedurende 1949 gehuurd door de LSK van de KLM. Het vloog in LSK-beschildering, waarbij de civiele registratie PH-TBV op de staart gehandhaafd bleef (schema 11?). Crash 14 november 1946 op Schiphol; (een andere kist kreeg later de code X-2; zie hierboven)
X-3	ZU-3	KN325	43-76300	32632/15884	29-08-1952	31-03-1962	Douglas C-47B-25-DK Dakota	Was K-26/OT-CWL (Belg. Luchtmacht). in schema (2) en later schema (5); Afgeschreven na ongeluk bij Sorong, Nieuw Guinea.
X-4	ZU-4	KN215	43-49735	26996/15551	29-08-1952	07-11-1962	Douglas C-47B-20-DK Dakota	Was K-27/OT-CWM (Belg. Luchtmacht). Heeft bij MLD gevlogen als 018 in schema (5); X-4 in schema (5); Verkocht als PI-C643
X-5	ZU-5	KN636	44-76991	33323/16575	29-08-1952	07-11-1962	Douglas C-47B-35-DK Dakota	Was K-32/OT-CNS (Belg. Luchtmacht.) ZU-5 in schema (2); Heeft bij MLD gevlogen als 019 in schema (5); als X-5 in schema (7) met korte inlaten op de motoren; Verkocht als XV-NIK van Air Vietnam. (zie opmerking)
X-6	ZU-6	KN342	44-76325	32657/15909	10-03-1953	12-09-1960	Douglas C-47B-25-DK Dakota	Retour MDAP naar USA
X-7	ZU-7	KN608	44-76920	33252/16504	01-04-1953	20-10-1960	Douglas C-47B-35-DK Dakota	als ZU-7 resp 7-ZU in schema (2) met Korea titel "ROYAL NETHERLANDS AIR FORCE" in geel; korte motor inlaten; later Retour MDAP naar USA
X-8	ZU-8	KN699	44-77083	33415/16667	06-08-1953	09-03-1961	Douglas C-47B-35-DK Dakota	als ZU-8 ingezet voor VIP in schema (1); later in schema (2) en (3) en als X-8 in schema (3); korte motor inlaten; later Retour MDAP naar USA.
X-9	ZU-9	KN661	44-77030	33362/16614	05-06-1953	18-10-1961	Douglas C-47B-35-DK Dakota	ZU-9 resp 9-ZU in schema (1); als ZU-9 in schema (2); werd 1955 van VIP interieur voorzien als X-9 in schema (3); korte motor inlaten met zwarte spinners; later Retour MDAP naar USA

Bronnen o.a. [B17] Vlucht.tijd , [B32] KLu.reg , [B18] KLu.Vliegt., [B5] Luchtv.kennis 1985-6

Opmerking: de C-47A museumkist in het voormalige MLM Soesterberg "X-5" vloog nooit bij de KLu, maar ex K-688 /20118 en aangekocht en in KLu kleuren geschilderd

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

: Laatste update: 10 maart 2018; 356

Cat 3. LSK/ KLu Koninklijke Luchtmacht (na 1945)

Foto Selectie uit de Beeldbank NIMH van Defensie die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (gefaciliteerd en beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het instituut NIMH) :

"C-47", Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Apart schema; Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Op Nieuw Guinea; Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

Foto: Beeldbank NIMH (linked with permission)

: Laatste update: 02 september 2017; 823

Cat 4. MLD

C-47A: 16 stuks MLD; kenmerken Q1-Q15 en W16, vooral in Indie van 1945-1946
C-47: 4 stuks MLD, nummers 018, 019, 078, 079 en deze afkomstig van de KLu.

Voor Indië was er behoefte na het einde van de Tweede Wereldoorlog aan transport capaciteit en door de MLD werd ook deze taak (samen met de ML-KNIL) uitgevoerd. Uit dumps werden 16 C-47A toestellen gekocht en deze werden na een opknapbeurt in Australië ingezet voor lijndiensten in Indië.

Een flink aantal MLD C-47 toestellen deden ook tijdens de tweede Politionele Actie taken zoals paradrops en het verzorgen van een luchtbrug.

Na de onafhankelijkheid van Indonesië werden vanaf januari 1950 zo'n 14 MLD kisten overgedragen aan de TNI AURI.

De MLD kreeg een nieuwe registratiesysteem in 1959. In 1960 werden door de MLD een viertal ex-KLu Dakota's gebruikt in Papua Nieuw Guinea en waren ze gestationeerd op Biak. Waarschijnlijk met nrs 018,019,078 en 079 vlogen de C-47's aldaar met Neptunes en de Mariner. De resterende toestellen gingen oktober 1961 weer terug naar de KLu in Nederland.

MLD C-47 (de voormalige X-5) , waarschijnlijk op Nieuw Guinea. Foto: Collectie M.de Vreeze (used with permission)

Foto's van Beeldbank NIMH die voor plastic modelbouwers handig kunnen zijn. (beschikbaar gesteld middels insluitlinkjes door het NIMH) :

"Work in progress"

Registratiegegevens MLD:
Registratie	Engels Registratie	US-Fisc. Year-nr.	Constructienr.	Datum in dienst	Datum uit dienst	Type	Opmerkingen
018/B	KN215	43-49735	26996/ 15551	12-2-1960	2-10-1961	C-47B-20-DK	X-4 overgenomen van de KLu in afwachting van de levering van de P2V-7B Neptune's voor verkenningsvluchten in Nederlands-Nieuw Guinea. Retour KLu
019 /B	KN636	44-76991	33323/16575	12-2-1960	2-10-1961	C-47B-35-DK	X-5 overgenomen van de KLu in afwachting van de levering van de P2V-7B Neptune's; Retour KLu
078	KN312	44-76281	15865/32613	12-2-1960	2-10-1961	C-47B-25-DK	X-11 overgenomen van de KLu in afwachting van de levering van de P2V-7B Neptune's; Retour KLu.
079	KN629	44-76953	16537/33285	22-2-1960	2-1-1961	C-47B-35-DK	X-13 overgenomen van de KLu in afwachting van de levering van de P2V-7B Neptune's; In zee gestort bij Biak na brand aan boord tijdens oefening.
Q-1		45-15239	19705	22-12-1945	24-12-1945	Douglas C-47A-80-DL Dakota;	Neergestort bij Biak en afgeschreven
Q-10	W-10/2	42-93567	13493	1-2-1946	15-12-1950	Douglas C-47A-25-DK Dakota	"W nummers vanaf februari 1946". Overgedragen aan AURI
Q-11	W-11/2	42-93678	13616	7-10-1950	2-2-1946	Douglas C-47A-25-DK Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-12	W-12/2	42-93312	13210	1-2-1946	25-3-1947	Douglas C-47A-25-DK Dakota	Noodlanding bij Katherine river / Port Darwin ; inzittenden overleefden; wel afgeschreven
Q-13	W-13/2	42-9281 ? / 42-92821 ?	12664	1-2-1946	7-10-1950	Douglas C-47A-15-DK Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-14	W-14/2	42-92047	11804	1-2-1946	7-10-1950	Douglas C-47A-DK Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-15	W-15/2	42-23946	9808	1-2-1946	15-12-1950	Douglas C-47A-35-DL Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-16	W-16/2	42-23721	9583	1-2-1946	15-12-1950	Douglas C-47A-30-DL Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-2	W-2/23	42-93234	13123	22-12-1945	7-10-1950	Douglas C-47A-20-DK Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-3	W-3/23	42-23656	9518	22-12-1945	15-12-1950	Douglas C-47A-30-DL Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-4	W-4/23	43-15436	19902	7-1-1946	7-10-1950	Douglas C-47A-85-DL Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-5	W-5/23	42-23891	9753	7-1-1946	7-10-1950	Douglas C-47A-35-DL Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-6	W-6/23	42-23865	9727	7-1-1946	7-10-1950	Douglas C-47A-35-DL Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-7	W-7/23	43-48228	14044, 254	2-2-1946	7-10-1950	Douglas C-47A-30-DK Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-8	W-8/23	42-93576	13503	1-2-1946	7-10-1950	Douglas C-47A-25-DK Dakota	Overgedragen aan AURI
Q-9	W-9/23	42-23537	9399	1-1-1946	7-10-1950	Douglas C-47A-20-DL Dakota	Overgedragen aan AURI

Bronnen o.a. [B16] MLD.70 , [B17] Vlucht.tijd , [B5] Luchtv.kennis 1999-3

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

: Laatste update: 04 april 2020; 1208

Cat 5. ML-KNIL
56 stuks DT-937 t/m DT-992

(In Nederlands Indië werden van de civiele KLM Indische Luchtvaartmaatschappij (KNILM, die juli 1928 was opgericht) 2 DC-3-194B toestellen en van de KLM 3 DC-3's nog in begin 1942 gebruikt. Vanwege de Japanse aanval op Nederlands Indië begin 1942 weken eerder in februari 1942 twee kisten, de PK-ALT en PK-ALW, uit naar Australië. Ze werden door de Geallieerden ingezet voor diverse taken en gingen over naar de USAAF / Allied Directorate of Air Transport ADAT). (andere civiele DC-3's werden al eerder neergeschoten en ook diverse kisten nabij Broome, zie tabel).

Veel indisch militair personeel was vanwege de Japanse aanval uitgeweken naar Australië. Tussen november 1943 en februari 1944 werden een viertal nieuwe kisten afgeleverd in Australie (regi's DT-937 t/m DT-940) voor gebruik op routes in Australië. Later kwamen daar nog eens vier C-47A's (DT-941 t/m 944) en zes C-47B's toestellen (DT-945 t/m 950) bij. Ze werden gebruikt door het in Australië met de RAAF opgezette Netherlands East Indies (NEI) no. 1 NEI squadron te Melbourne en no.2 NEI squadron te Brisbane; later werd dit het no.1 NEI Transport Squadron en nog later na de capitulatie van Japan in augustus 1945 het no.19 NEI squadron onder de RAAF.

Na VJ-day, het einde van de oorlog augustus 1945, was voor heropbouw van de ML-KNIL in Indië additionele capaciteit nodig. Het was mogelijk 10 C-47 (ex USAAF) toestellen over te nemen (regi's DT-951 t/m DT-960) met 7 kisten in onderdelen. De toestellen werden gevlogen door no.19 squadron "Vliegtuig Transport Groep" op het militaire veld Tjililitan bij Batavia en later vanuit Kemajoran, het civiele veld van Batavia. Dit was nog niet afdoende en dus volgden vanaf begin 1946 nog eens diverse kisten.

De meeste toestellen kwamen in gebruik bij het NIGAT met een extra kist, de DT-992, als VIP kist. Behalve die van het NIGAT ("Netherlands Indies Government Air Transport"). De taken werden gescheiden: reguliere lijndiensten door no.19 en overig transport door no.20 squadron. Het no.19 squadron werd in april 1948 opgeheven en vervolgens gingen vele toestellen over het KLM bedrijf. Het no.20 squadron bleef doorvliegen voor militaire taken, o.a. vanaf Tjililitan.

Bij de onafhankelijkheid van Indonesië werden in 1950 zo'n 22 vliegtuigen overgedragen aan de Indonesische TNI AURI.

Zie voor het gebruik in de Papua Nieuw Guinea periode: gebruik bij de KLu in Indie/ Nieuw Guinea....

Oud artikel uit de Aviation Week van december 1945. Het gaat over de aankoop van tweede hands kisten voor de ML-KNIL / NGAT. (Collectie M. de Vreeze / used with permission)

**DC-3 KNILM**
Registratie	Tweede regi.	Constructienr.	Datum in dienst	Datum uit dienst	Opmerkingen
PH-ALT	PK-ALT	11-1941	april 1937	maart 1942	DC-3-194B naar KLM april 1937 als "Torenvalk" PH-ALT; juni 1940 overgebracht naar Indische KNILM; werd eind 1941 voorzien van camouflageschema; ook militair gebruikt na evacuatie naar Australië; maart 1942 verkocht voor luttel bedrag naar USAAF/ ADAT, werd 44-83228, Call sign VH-CXD; maart 1945 naar RAAF 33 squadron; afgeschreven Higgins Field QLD 05-05-1945
PH-ALW	PK-ALW	11-1944	april 1937	maart 1942	DC-3-194B naar KLM als "Wielewaal" PH-ALW; vloog ook de Batavia KLM route; juni 1940 overgebracht naar Indische KNILM; werd eind 1941 voorzien van camouflageschema; ook militair gebruikt na evacuatie naar Australië; maart 1942 verkocht voor luttel bedrag naar USAAF/ ADAT, werd 44-83229, Call sign VH-CXL; mei 1946 naar Australian National Airways VH-ANR; verhuurd 1958 aan Butler Air Transport, en 1959 naar NSW Airlines tot mid 1972; in opslag, 1994 naar museum Queensland te Caloundra.
PH-ALO	PK-ALO	-1937		03-03-1942	DC-3-194B KNILM "Oehoe" ; werd eind 1941 voorzien van camouflageschema; 3 maart 1942 voor de Australische kust bij Broome door Japanse vliegtuigen beschoten, moest een noodlanding maken en verbrand achtergelaten.
----					----
PH-AFV	PK-AFV	-1965		03-03-1942	DC-3-194B naar KLM als "Pelikaan"; overgebracht juni 1940 naar KNILM; werd eind 1941 voorzien van camouflageschema; niet militair gebruikt; werd neergeschoten 3 maart 1942 bij Carnot Bay Australië (60 mijl ten zuiden van Broome) en noodlanding gemaakt; gevlogen door Smirnoff; had passagiers maar ook diamanten aan boord; bruikbare onderdelen van de kist afgehaald, restant tot jaren zeventig nabij strand.
PK-AFW		-1982		24-01-1942	DC-3-194B KNILM; werd eind 1941 voorzien van camouflageschema; niet militair gebruikt en werd neergeschoten 24 januari 1942 bij Samarinda, Borneo
PK-ALN		-1936		29-12-1941	DC-3-194B KNILM; werd eind 1941 voorzien van camouflageschema; niet militair gebruikt en werd neergeschoten bij Medan

Registratiegegevens ML-KNIL:
Registratie	Tweede Registratie	US-Fisc. Year-nr.	Constructie-nummer	Datum in dienst	Datum uit dienst	Type	Opmerkingen (c/s = call sign)
DT-937	T-437	42-92256	12036	22-12-1943	03-05-1950	Douglas C-47A-1-DK Dakota	aangekomen te Brisbane December 1943; call sign c/s VHRDG. later PK-RDG.
DT-938	T-438	42-92198	11972	12-11-1943	03-05-1950	Douglas C-47A-1-DK Dakota	aangekomen te Jackson November 1943; c/s VHRDH. later PK-RDH ; later naar AURI
DT-939	T-439	42-92474	12279	17-02-1944	03-05-1950	Douglas C-47A-5-DK Dakota.	aangekomen te Jackson Feb 1944; c/s VHRDI; later PK-RDI; naar AURI
DT-940	T-440	42-92311	12097	09-02-1944	1949 ??	Douglas C-47A-1-DK Dakota.	aangekomen te Jackson Dec 1943; c/s VHRDJ. later PK-RDJ; crash landing Tjililitan 1949 of later naar AURI en 17-05-1962 neergeschoten ??
DT-941		42-93015	12880	15-04-1944	6-9-1944	Douglas C-47A-20-DK Dakota	ook gebruikt vanaf begin 1944 als ambulance vliegtuig; c/s VHRDK. Verongelukt te Mossman bij Cairns, Australie en afgeschreven.
DT-942		42-108903	12878	17-04-1944	03-05-1950	Douglas C-47A-20-DK Dakota	aangekomen te probably April 1944 Brisbane; ook gebruikt vanaf begin 1944 als ambulance vliegtuig; c/s VHRDL. later PK-RDL
DT-943	T-443	42-93433	13344	14-06-1944	03-05-1950	Douglas C-47A-25-DK Dakota	aangekomen te June 1944 in Australië ; c/s VHRDM; later PK-RDM; PK-NDF, PK-VTO; naar AURI; *** zie opmerking NMM kist
DT-944	T-444	42-93434	13345	20-06-1944	03-05-1950	Douglas C-47A-25-DK Dakota	aangekomen June 1944 Australië ; c/s VHRDN; later PK-RDN ??; later naar AURI Indonesië
DT-945		44-76359	15943/3269	26-02-1945	03-05-1950	Douglas C-47B-25-DK Dakota.	c/s VHRDY; later PK-RDY; naar AURI ?
DT-946	T-446	44-76360	15944/3269	06-03-1945	?	Douglas C-47B-25-DK Dakota.	c/s VHRDZ. later PK-RDZ.
DT-947		44-78796	33128	15-05-1945	10-2-1948	Douglas C-47B-25-DK Dakota	c/s VHREA; later PK-REA; Verongelukt in 1948 bij Padalarang en afgeschreven?? of naar AURI
DT-948		44-7876798	33130	15-05-1945	01-01-1946	Douglas C-47B-25-DK Dakota	c/s VHREB; Gesloopt in 1946 voor onderdelen ? / crash 1946 at Kemajoran?
DT-949	T-449	44-77143	16727/3347	07-07-1945	03-05-1950	Douglas C-47B-35-DK Dakota.	c/s VHREC. later PK-REC; naar AURI ?
DT-950	T-450	44-77145	16729/3347	07-07-1945	03-05-1950	Douglas C-47B-35-K Dakota	c/s VHRED. later PK-RED??
--	--			na de oorlog....
DT-951	T-951 ?	42-23419	9281	31-12-1945	01-01-1949	Douglas C-47A-20-DL Dakota	c/s VHREE. Naar KLM als PK-REE, retour ML-KNIL; PK-GDA tot jan 1958?, PK-NDK, PK-VTN ?
DT-952	T-452	42-93310	13207	31-12-1945	03-05-1950	Douglas C-47A-25-DK Dakota	c/s VHREF. later PK-REF, later PK-VDO; naar AURI ?
DT-953	T-453	41-18671	6032		03-05-1950	Douglas C-47-DL Dakota	c/s VHREG. later PK-REG; naar AURI ?
DT-954	T-454	41-38740	6199	31-12-1945	13-08-1947	Douglas C-47-DL Dakota	c/s VHREH. Naar KLM als PK-REH
DT-955					03-05-1950	Douglas C-47 Dakota	c/s VHREJ.
DT-956					01-01-1946	Douglas C-47 Dakota	ex RAAF. c/s VHREJ. Medio 1946 gesloopt voor onderdelen
DT-957					03-05-1950	Douglas C-47 Dakota	Vaak wordt 20669 genoemd als constructienummer, dit is echter het USAAF-contractnummer. c/s VHREK. Naar KLM als PK-REK maart 1950
DT-958		43-49871	15687/2713		1946	Douglas C-47B-20-DK Dakota.	c/s VHRDY. Vloog bij no.20 squadron; Gesloopt medio 1946 voor onderdelen.
DT-959	T-459	42-23689	9550 of 9551 ?		03-05-1950	Douglas C-47A-30-DL Dakota	c/s VHREM; Naar KLM PK-REM
DT-960					1947 ?	Douglas C-47 Dakota	c/s VHREN ; gebruikt reservedelen
DT-961					1947 ?	Douglas C-47 Dakota	c/s VHREO; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; gebruikt reservedelen
DT-962	T- ??	42-93571	13497	31-12-1945	03-05-1950	Douglas C-47 Dakota	c/s VHREP ; revisie eerst bij Canadair voor aflevering? Naar KLM werd PK-REP; Jan 1948 retour ML-KNIL no.20 squadron; museum Pusot bij Djakarta ?
DT-963	T-463	42-92796	12636	31-12-1945	03-05-1950	Douglas C-47A-15-DK Dakota	c/s VHREQ; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; later PK-REQ
DT-964	T-464	43-48235	14051 of 25496 ??	01-06-1945	03-05-1950	Douglas C-47A-30-DK Dakota	c/s VHRER; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; Jan 1948 ML-KNIL no.20 squadron; later museum Kapala te Pasat ?
DT-965					26-02-1947	Douglas C-47 Dakota	c/s VHRES; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; crash in zee Stradbroke island in Queensland
DT-966						Douglas C-47 Dakota	c/s VHRET; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; Afgeschreven
DT-967	T-467	42-93670	13607	31-12-1945	03-05-1950	DouglasC-47A-25-DK Dakota	c/s VHREU; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; Naar KLM PK-REU , later weer retour ML-KNIL; PK-VDN; naar AURI ?
DT-968				?	29-04-1950	Douglas C-47 Dakota	c/s VHREV; revisie eerst bij Canadair voor aflevering ??
DT-969				?	29-04-1950	Douglas C-47 Dakota	revisie eerst bij Canadair voor aflevering ??
DT-970	T-470 / T-970 ?	43-15941	20407	29-10-1945	-	Douglas C-47A-90-DL Dakota	c/s VHREX; revisie eerst begin 1946 bij Canadair voor aflevering; later naar KLM PK-REX mei 1948 ? ; naar AURI /ALRI ; (veel later 14-02-1977 crash Sumbawa)
DT-971		43-15575	20041	19-09-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-85-DL Dakota	c/s VHREY revisie eerst begin 1946 bij Canadair voor aflevering; naar KLM PK-REY; Garuda PK-GDC; restanten Armadale (Aus.)
DT-972				?	12-03-1947	Douglas C-47 Dakota	revisie eerst begin 1946 bij Canadair voor aflevering; Afgeschreven door crash tegen de vulkaan Boerangrang, Java.
DT-973	T-973	43-15224	19690	05-11-1945	01-04-1948 ?	Douglas C-47A-80 DL Dakota	c/s VHRCO; revisie eerst begin 1946 bij Canadair voor aflevering; PK-RCO, eind 1948 retour ML-KNIL; PK-GDD, PK-WWH
DT-974	T-974	43-15253	19719	25-09-1945	1948 ?	Douglas C-47A-80-DL Dakota	c/s VHRCP; revisie eerst begin 1946 bij Canadair voor aflevering; PK-RCP, eind 1948 retour ML-KNIL ; PK-GDE bij Garuda, PK-GDU
DT-975		43-15157	19623	07-11-1945	1948 ?	Douglas C-47A-80-DL Dakota	c/s VHRCQ; revisie eerst begin 1946 bij Canadair voor aflevering; PK-RCQ, PK-GDF bij Garuda, PK-OAZ
DT-976	T-976	43-15145	19611	08-11-1945	1948 ?	Douglas C-47A-80-DL Dakota	c/s VHRCR; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; PK-RCR, ein 1948 ML-KNIL; PK-GDG bij Garuda
DT-977	T-977	42-93698	13639	22-09-1945	1948 ?	Douglas C-47A-25-DK Dakota	c/s VHRCT; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; PK-RCT, ook ML-KNIL; PK-GDH bij Garuda
DT-978		43-15206	19672	25-09-1945	1948 ?	Douglas C-47A-80-DL Dakota	c/s VHRCU; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; PK-RCU, ein 1948 ML-KNIL; PK-GDI bij Garuda; 26-01-1961 crash Mt.Burangrang.
DT-979		43-15378	19844	26-09-1945	1948 ?	Douglas C-47A-80-DL Dakota	c/s VHRCV; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; PK-RCV,eind 1948 ML-KNIL; PK-GDK bij Garuda, PK-ZDI
DT-980		42-93063	12933	05-11-1945	1948 ?	Douglas C-47A-20-DK Dakota	c/s VHRCW; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; PK-RCW, PK-GDL bij Garuda
DT-981		42-93781	13731	28-09-1945	1948 ?	Douglas C-47A-25-DK Dakota	c/s VHRCY; revisie eerst bij Canadair voor aflevering; PK-RCY, PK-GDM bij Garuda ; later 1962 brand Kemajoran.
DT-982	NI-471	42-100542	19005	22-10-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-65-DL Dakota	c/s VHRCZ; ombouw bij Canadair voor aflevering; later PK-RCZ, PK-DBA ; crash Surabaja 17-11-1950.
DT-983	NI-472	42-93680	13619	26-10-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-25-DK Dakota	c/s VHRCA; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-RCA, PK-DPB, PK-GDS bij Garuda, PK-NDM
DT-984	NI-473	42-100816	19279	05-11-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-70-DL Dakota	c/s VHRCB; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-DPD, PK-DBC. Crash november 1954 bij Djambi.
DT-985	T-474, NI-474	42-92870	12719	31-10-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-15-DK Dakota	c/s VHRCC; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-DPD, PK-GDT bij Garuda; Museum Pusat te Djogyakarta / Yogyakarta ?
DT-986	NI-475	42-93540	13463	31-10-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-25-DK Dakota	c/s VHRCD; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-RCD, PK-DPF, PK-GDU bij Garuda; crash met PK-GDE jan 1966;
DT-987	NI-476	42-93605	13535	30-10-1945	01-01-1948	Douglas C-47A-25-DK Dakota	c/s VHRCE; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-DPG, PK-GDV bij Garuda; crash Talang Suak december 1959
DT-988	NI-477	43-15192	19658	27-11-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-80-DL Dakota	c/s VHRCF; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-RCF ? , PK-DBG, PK-GDW bij Garuda, PK-NDL.
DT-989	NI-478	42-93813	13766	18-11-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-25-DK Dakota	c/s VHRCG; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-DBH, PK-GDX bij Garuda, PK-NDJ.
DT-990	NI-479	42-93170	13052	26-10-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-20-DK Dakota	c/n VHRCH; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-RCH, PK-DPI, PK-GDY bij Garuda; crash Surabaya Masalembo 05-02-1961
DT-991	NI-480	42-92686	12514	01-10-1945	01-04-1948	Douglas C-47A-10-DK Dakota	c/s VHRCI; ombouw bij Canadair voor aflevering; PK-RCI, PK-DPJ, PK-GDZ bij Garuda; later crash boven Java 29-12-1961.
DT-992	T-445 , NI-470	42954	-	01-02-1946	01-04-1948	Douglas DC-3D / C-117 Dakota	c/s VHRCJ ; DT.993 ?? PK-RCJ ? Aankoop bij Douglas als DC-3D; crash Ipoh Malakka 09-05-1952

Bronnen o.a. [B17] Vlucht.tijd , [B5] Luchtv.kennis 1999-3 en 1999-6, [W12] Heyman art.NEI/KNILM

** Opmerking: de "T-443" zoals getoond in het NMM in Soesterberg is niet origineel maar een ex-USAF C-47A c/n 20118; het is helaas ook nog onjuist beschilderd voor een ML-KNIL toestel.

*** De voormalige KNILM PK-ALW die naar Australië evacueerde in februari 1942 en naar de USAAF/ ADAT ging werd ook gebruikt door generaal McArthur. Het toestel ging april 1944 over naar de Australian National Airways als VH-ANR. Het schijnt nu nog te staan in het Queensland Air Museum te Caloudra.

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

: Laatste update: 10 augustus 2019; 647

Cat 6. Ops vanuit Engeland

Diverse stuks gebruikt tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit Engeland. Twee toestellen waren uitgeweken KLM toestellen na de Duitse inval. Zo onderhielden uitgeweken KLM vliegers voor de Geallieerden een luchtdienst tussen Engelse Bristol en Portugese Lissabon. Er was een soort stilzwijgende afspraak tussen de oorlogvoerende partijen dat "civiele" vliegtuigen niet werden beschoten. Onderscheid maken was echter lastig gezien het feit dat dergelijke vliegtuigen ook gecamoufleerd waren. Juni 1942 werd dan ook de KLM DC-3 "Ibis" neergeschoten door een Duits oorlogsvliegtuig en aan boord van de DC-3 was de bekende acteur Leslie Howard. Het KLM toestel stortte neer in de Golf van Biskaye en werd nooit gevonden.

In 1944 werden 6 C-47A kisten (aangevuld met 3 KLM Dakota's) vliegend bij de 1316 RAF "Communications Flight" op Croydon gevlogen door wat bekend was als "Dutch Dakota Flight" en dat ging door tot najaar 1945 (dus na de bevrijding).

Registratiegegevens 1316 Flight RAF:
Registratie	Engelse Registratie	US-Fisc. Year-nr.	Constructie-nummer	Datum "in dienst"	Datum uit mil.dienst	Type	Opmerkingen
NL-201	FL587		2022	1-11-1944	1-12-1944	Douglas C-47A-1-DK Dakota;	Vooroorlogs type. Gebruikt bij KLM als PH-ARZ. Later bij BOAC als G-AGBE (met gemilitariseerde KLM vliegers). Gehuurd van KLM en gebruikt bij 1316 Dutch Communications Flight. Daarna terug naar KLM als PH-TBE.
NL-202	FZ617		1980	1-11-1944	1-12-1944	Douglas C-47A-1-DK Dakota;	Vooroorlogs type. Gebruikt bij KLM als PH-ARB. Later bij BOAC als G-AGBD (met gemilitariseerde KLM vliegers). Gehuurd van KLM en gebruikt bij 1316 Dutch Communications Flight. Daarna terug naar KLM als PH-TBD.
NL-204	FZ618	42-92379	12173	1-6-1945	25-1-1946	Douglas C-47A-1-DK Dakota	Was PH-AZS (KLM); tijdens oorlog G-AGJS. Werd PH-TAZ (KLM)
NL-205		43-16131	20597	16-6-1945	16-1-1946	Douglas C-47A-90-DL Dakota;	Afgeschreven na ongeval bij Katwijk.Constructienummer niet zeker. Mogelijk later als (eerste) X-1 naar KLu. (Er is een hoop misterie rond de "X-1" )
NL-206		42-92914	12767	1-6-1945	27-2-1946	Douglas C-47A-15-DK Dakota.	Daarna naar KLM als PH-TBY.
NL-207		43-15319	19785	1-6-1945	27-2-1946	Douglas C-47A-80-DL Dakota;	Daarna naar KLM als PH-TBZ.
NL-208		42-93081	12953	1-6-1945	27-2-1946	Douglas C-47A-20-DK Dakota;	Daarna naar KLM als PH-TCA.
NL-209		43-15044	19510	1-6-1945	27-2-1946	Douglas C-47A-80-DL Dakota;	Daarna naar KLM als PH-CB.
NL-210		42-92884	12734	1-6-1945	27-2-1946	Douglas C-47-15-DK Dakota;	Daarna naar KLM als PH-TCC.

Bronnen o.a. [B17] Vlucht.tijd , [B18] KLu.Vliegt. , [B5] Luchtv.kennis 2004-4

De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)

: Laatste update: 17 augustus 2019; 1659

Douglas C-47 / DC-3 Modelbouw Informatie

Modellen (type)	< nooit gezien @ moeilijk te vinden	< never seen @ hard to find
1/72	1/48	1/32
Airfix (nieuw 2014) ; Hobbyboss C-47A (87264) Italeri / Revell; Amodel; ESCI / ERTL ; Airfix (oude mal) / MPC / USAirfix	Monogram / Revell; Trumpeter	HPH resin; Schmidt modelbau (vac)

> beste aanbevolen model staat steeds eerst bovenaan; modellen achter elkaar genoemd zijn gebaseerd op dezelfde mal; het aantal modellen is enorm, dus hier alleen een selectie genoemd. (best kit listed first).

1/87 (H0): Walthers (prima kit)

1/90: Monogram/ Nitto

1/100: Doyusha/ Entex/ Lincoln (de neusvorm en motorgondels lijken niet helemaal juist)

1/144: Welsh (vac) , Minicraft , Eastern Express, Roden

1/200: Dragon/ Cyber Hobby , Hasegawa

BOXART

Kleurenschema: (kijk in kleurentabel voor modelbouwkleuren)
Schema	Algemeen	Kleur boven- en zijkanten	Kleur onderzijde	Details	Opmerkingen
(1)	-	blank metaal	blank metaal	met alleen ned.vlaggen.	overall; in zwart "KONINKLIJKE LUCHTMACHT"; zwarte walkways op vleugel; zwart anti glare panel
(2)	vanaf 1953 camo	< K80> Dark green < K12> Extra Dark sea grey	< K24 > Neutral gray of < K110> PRU Blue ??	witte regi / codes; met 6 roundels en finflash/vlag; het cijfer van de regi in wit onder neus puntje	camouflage ; in geel "KONINKLIJKE LUCHTMACHT" of "ROYAL NETHERLANDS AIR FORCE"
(3)	vanaf 1957	blank metaal maar wit dak	blank metaal	zwarte regi/code; 4 roundels; het cijfer van de regi in zwart onder neus puntje	wit dak; blauwe band met in wit "KONINKLIJKE LUCHTMACHT"; zwarte vlakken onder op vleugel achter de motoren; zwarte de-icing
(4)	camo, F-84F kleuren	< K80> Dark green < K12> Extra Dark sea grey	< K110> PRU Blue	6 roundels	camouflage ; "KONINKLIJKE LUCHTMACHT"
(5)	vanaf 1960 standaard camo	< K80> Dark green < K12> Extra Dark sea grey	< K24 > Neutral gray	4 roundels	KLu: KONINKLIJKE LUCHTMACHT in zwart MLD: dan in wit KON.MARINE; rode propeller waarschuwingsband; gele nood stippellijnen e.d;
(6a)	vanaf 1962 camo	< K80> Dark green < K12> Extra Dark sea grey met wit tropendak;	< K24 > Neutral gray	4 roundels	afwijkend camouflage patroon dan schema (2); KLu: KONINKLIJKE LUCHTMACHT in zwart MLD: dan in wit KON.MARINE; rode propeller waarschuwingsband; gele nood stippellijnen e.d; met wit tropendak;
(7)	vanaf 1960	blank metaal maar wit dak en dayglow banden	blank metaal	zwarte regi/code; 4 roundels	wit dak; blauwe band met in wit "KONINKLIJKE LUCHTMACHT"; zwarte vlakken onder op vleugel achter de motoren; <K140> rood-oranje banden romp en vleugeltips
(8)	1952/1953	blank metaal	blank metaal	6 roundels en finflash/vlag; grote roundels op romp	blauwe band met "LUCHTMACHT NEDERLAND" en "NETHERLANDS AIR FORCE"
(9)	vanaf 1955	blank metaal maar wit dak	blank metaal	zwarte regi/code; 6 roundels	wit dak met in zwart "KONINKLIJKE LUCHTMACHT";
(10)	vanaf medio 1957	blank metaal maar wit dak	blank metaal	4 of 6 roundels; ZU code	blauw band met wit opschrift;
(11)	vanaf 1948	blank metaal	blank metaal	grote X code; 6 grote roundels	huur "KLM" ;
(a)	camo	< K126 > Olive drab < K86> Medium green ?	< K24 > Neutral gray	.	.
(b)	USAAF schema	< K126 > Olive drab	< K24 > Neutral gray	4 vlaggen: 2 achteraan rompzijkanten; onder en bovenvleugel	ML-KNIL schema afgeleid van USAAF schema en voor operaties Australie en Indie
(c)	.	blank metaal	blank metaal	4 vlaggen: 2 achteraan rompzijkanten; onder en bovenvleugel; of vier rozetten vaak geen de-icing boots te zien;	ML-KNIL schema's: soms voorzien van codes, cheatline ; soms met wit dak en afschijdende cheatline met "MILITAIRE LUCHTVAART"

...

EXTRA MODELBOUW INFORMATIE:

De grote 1/48 kit van de DC-3 / C-47 van het merk Monogram uitgebracht in 1978 heeft zo'n 70 onderdelen in (meestal) metaalkleurig plastic met hier en daar uitdrukpen afdrukjes die je moet vullen. De paneellijnen zijn nog opliggend en de kit is ook door Revell uitgebracht en heeft dan wel flash die verwijderd moet worden. Het interieur is redelijk gedetailleerd maar op deze schaal kan je dat nog veel meer doen. Voor de C-47 zijn wat aanpassingen nodig aan het rompuiteinde en dat wordt aangegeven in de bouwhandleiding. De motoren zien er niet eens slecht uit met wat "zwarte wash". Er zijn natuurlijk honderden schema's te bouwen voor dit model, zo ook voor een Nederlandse militaire kist. Het model neemt wel wat plek in op de plank.

----

Op schaal 1/72 hadden de oudere DC-3 / C-47 kits allemaal wel hun foutjes, vooral in de vorm van de rompneus en cockpitdakje. De één was te plat, de andere te bol etc etc. De nieuwe 1/72 Airfix kit lijkt goed van vorm en als je moet kiezen is deze aan te bevelen.

Voorschriften KLu (Collectie M. de Vreeze) (used with permission)

van met name de C-47B

TEKENINGEN IPMS NEDERLAND

Tekening van camo schema KONINKLIJKE LUCHTMACHT
Camouflage patronen en schema's verschillen per kist evenals letterstijl en kleur van "KONINKLIJKE LUCHTMACHT"
Veel individuele verschillen;
in ZU regi schema zes rozetten en vlaggetjes op de staart;
bij X- regi vier rozetten en meestal geen vlaggetjes;
aluminium kleurig onderstel;

Pracht tekeningen van en beschikbaar gesteld door Wilko Jonker (used with permission):

meer dan een dozijn! Klik op plaatje voor vergroting!

en meer... (klik op plaatje voor vergroting)...