Cat 6. Ops RAF/RN
(artikel door Meindert de Vreeze)
totaal 41 kisten werden geleend van de Britse Fleet Air Arm (FAA) ;
De Swordfish werd vanaf juni 1943 gebruikt door het "FAA Dutch 860 squadron". Men zette vanuit Groot Brittannië de strijd voort tegen de vijand nadat Nederland net als een groot deel van Europa was bezet door de mogendheden van de "As". De strijd tegen de onderzeeboten op de Atlantische Oceaan was in volle gang en het idee was te gaan vliegen vanaf omgebouwde transportschepen zodat convooien konden worden begeleid en beschermd. Dat waren zogeheten MAC schepen (Merchant Aircraft Carriers) waarop een klein vliegdek werd geplaatst van niet meer van zo'n 150 x 19 meter. Het enige vliegtuig dat in feite hier vanaf kon vliegen was de Fairey Swordfish. Deze had een geringe start- en landingssnelheid van zo'n 55 knots. Met de 750 pk Pegasus motor uitgerust kon een Swordfish los komen met volle tanks en nog wat bewapening waarbij men zo'n vier uur kon vliegen met een lage kruissnelheid van 88 knopen.
Het Nederlandse 860 squadron ging vliegen met geleende Engelse Swordfishes en deze behielden de Engelse kenmerken. De opleiding vanaf Donibristle in Schotland gebruikte de Swordfish mk.I vanaf de zomer van 1943. Een vlieger moest toch wel zo'n 100 dummy landingen maken op het land voordat deze geschikt was geacht te gaan vliegen op zee. Juli 1943 vloog men de opleidingen vanaf Hatston en Dunino. Vervolgens werden ook verkregen Swordfish mk.II kisten die meer bewapening kon meenemen en ging men naar Machrihanish en vervolgens Maydown.
Vanaf november 1943 ging men in "flights" kisten inzetten op de zogeheten MAC schepen. Op zee werd geopereerd vanaf de omgebouwde tankers MV Acavus en de MV Gadila. De Acavus was een verbouwde Britse tanker en de Gadila was een verbouwde Nederlandse tanker. Ondertussen kon men ook rockets d.w.z. ongeleidde projectielen afvuren. In juni 1944 werd de “flight” van de Acavus verplaatst naar de eveneens Nederlandse Macoma. Vanaf maart 1945 werd er ook gebruik gemaakt van de Swordfish Mk.III, die een radarantenne onder de romp had. Als men niet op zee was ging de training door op het land met oefenen van dummy landingen op land en het afgooien van bijvoorbeeld dieptebommen.
De operaties met starts en landingen vanaf het kleine dek van een MAC waren niet altijd eenvoudig. Er werd regelmatig een kist “gekraakt”, gelukkig meestal met alleen materiële schade. Daarbij speelden weersomstandigheden zoals mist bij New Foundland een rol waarbij men het moeder-MAC-schip niet terug kon vinden.
In totaal werden door het no.860 squadron zo'n 36 konvooien succesvol begeleid, meestal op de scheepsroute Halifax in Canada - Glasgow in Schotland. De laatste "Dutch" Swordfish vloog april 1945 en resterende toestellen ging terug naar Britse FAA. Men had zo'n 1091 uren op zee gevlogen maar naar het schijnt nooit een onderzeeboot in den lijve ontmoet.
Over de MAC schepen
Het eerste MAC schip was de Gadila, een Shell tanker (8000 BRT, december 1934 te water gelaten) en één van de negen schepen van Shell die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgebouwd tot Merchant Aircraft Carrier of MAC-schip. De Gadilla werd omgebouwd met een vliegdek en was maart 1944 gereed.
Een andere Shell tanker was de "Macoma" (met 8011 BRT, te water lating eind 1935) waarvan het ombouwen begon eind 1943 bij Palmers shipbuilding & Iron Company in Hebburn. Op 1 april 1944 werd dit schip als MAC-schip in dienst genomen. Ondanks dat het was omgebouwd hield het schip de status van koopvaardijschip, alleen het personeel voor de vliegtuigen en het onderhoud waren Nederlands marinepersoneel. Gedurende de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog maakte het schip deel uit van zeven konvooien over de Atlantische Oceaan. Na de Duitse overgave in Europa werd op 30 mei 1945 het schip uit dienst genomen en weer terug omgebouwd naar een normaal tankschip door de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij en teruggegeven aan de eigenaar. De "Macoma" werd tot 1958 als tankschip gebruikt en is daarna verkocht voor de sloop die plaats vond in Hongkong.
Swordfish mk.II "DK682" gebruikt in 1943 met Nederlandse bemanning. Foto: Nationaal Archief (used with permission).
Lineup in Engeland. Foto: Nationaal Archief (used with permission).
| Registratiegegevens: (geleend van FAA) | |||||
| Registratie | Code | Datum in dienst | Datum uit dienst | Type | Opmerkingen |
| V4431 | D | 19-06-1943 | 28-12-1943 | Fairey Swordfish Mk.I | Geleend van de FAA. Beschadigd, retour |
| DK860 | E | 26-06-1943 | 29-12-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| DK682 | F | 26-06-1943 | 01-08-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| HS217 | C | 19-06-1943 | 01-09-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| HS274 | K | 01-12-1943 | 08-12-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Neergestort, Schotland en afgeschreven. |
| HS289 | B | 19-06-1943 | 26-12-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| HS291 | E | 01-12-1943 | 01-08-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| HS362 | A | 19-06-1943 | 30-12-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| HS405 | 20-03-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Noodlanding Ballykelly en afgeschreven. | ||
| HS616 | 21-12-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. In zee gestort en afgeschreven. | ||
| HS637 | L | 01-12-1943 | 27-04-1905 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| HS654 | A | 30-12-1943 | 27-04-1905 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| LS151 | 27-04-1905 | 22-08-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Macoma) en afgeschreven. | |
| LS152 | D | 24-12-1943 | 01-03-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Gadila) en afgeschreven. |
| LS155 | F | 26-12-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA | |
| LS157 | B "-01" |
23-12-1943 | 28-06-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Macoma) en afgeschreven. |
| LS158 | C | 26-12-1943 | 27-04-1905 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Retour FAA |
| LS172 | 04-09-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Macoma) en afgeschreven. | ||
| LS174 | 28-01-1944 | 27-04-1905 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. | |
| LS193 | 23-02-1945 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Gadila) en afgeschreven. | ||
| LS237 | 27-09-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Macoma) en afgeschreven. | ||
| LS241 | 02-11-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Macoma) en afgeschreven. | ||
| LS244 | 11-01-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. "Zwaardvis". Bij no.860 squadron. Vloog toen vanaf MAC Acavus. Bij konvooibegeleiding in Atlantische Oceaan ditched. | ||
| LS278 | 02-12-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. | ||
| LS289 | H | 13-10-1943 | 01-09-1943 | Fairey Swordfish Mk.II. | Geleend van de FAA. Botsing met LS244 en afgeschreven. |
| LS291 | G | 01-09-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. | |
| LS293 | Mk. II | Geleend van de FAA. Ongeval (Gadila) en afgeschreven. | |||
| LS294 | 03-11-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Macoma) en afgeschreven. | ||
| LS298 | H | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. | ||
| LS350 | 07-08-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval en afgeschreven. | ||
| LS389 | 15-12-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. | ||
| LS398 | 24-10-1943 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Bij 860 squadron te Dudino. In zee gestort bij eiland May in Firth of Ford en afgeschreven. | ||
| LS437 | S2 | 30-01-1945 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Ongeval (Gadila) en afgeschreven. | |
| NE888 | 16-08-1944 | Fairey Swordfish Mk.II | Geleend van de FAA. Overboord (Macoma) en afgeschreven. | ||
| NR976 | 01-04-1945 | 09-04-1945 | Fairey Swordfish Mk III | Geleend van de FAA. | |
| NS187 | 01-04-1945 | 25-04-1945 | Fairey Swordfish Mk III | Geleend van de FAA. | |
| NS199 | 01-04-1945 | Mk. III | Geleend van de FAA | ||
| ? | |||||
| ? | |||||
| ? | |||||
Bronnen o.a. [L1] MdV , [W4] NedWeb
De inhoud werd voor het eerst opgesteld door M.de Vreeze zomer 2004 (op oude IPMS website)